Sa isang liblib na barangay kung saan ang mga bahay ay yari sa pawid at dingding na haligi ng kahirapan, lumaki si Toto, isang binatilyo na puno ng pangarap. Sa kabila ng hirap ng buhay, lagi siyang may ngiti sa labi, bagama’t ito’y pilit upang ikubli ang bigat ng kanilang kalagayan. Sa hapag-kainan na laging kulang, madalas niyang biroin ang nanay niya, “Masarap pala ang kanin at toyo kapag may halong imahinasyon, Ma!” Ngunit sa likod ng kanyang mga salita, naroon ang kirot ng gutom na di niya maamin.

Ang kanyang ama ay isang magsasaka na hirap na hirap sa patanim na hindi tumutubo nang maayos. Tuwing uuwi ito, pawis na pawis at mabigat ang mga hakbang, sasabihin na lang, “Toto, baka ikaw pa ang magtanim ng mas magagandang pangarap kaysa sa mga palay na ito.” Si Toto’y tatawa, sasagot ng, “Sige, Tay, magtatanim ako ng pera!” Ngunit sa loob-loob niya, alam niyang kahit pera’y mahirap palaguin sa lupa ng kahirapan.

Sa eskwelahan, si Toto ay palaging pinupuna ng guro. “Bakit laging kulang ang sagot mo, Toto?” tanong ng guro isang araw. “Kulang po kasi ang baon ko, Ma’am. Sapat lang para sa kalahating sagot,” sagot niya, sabay tawa ng klase. Sa kanyang mga biro, tinatago niya ang lungkot ng hindi maipaliwanag sa kanila—na wala siyang magawa kundi pagtawanan ang sariling kahinaan.

Ngunit sa gabi, sa ilalim ng liwanag ng gasera, si Toto’y nag-aaral nang taimtim. Binabasa niya ang mga lumang libro na halos mabutas na sa kadadalas ng pagbalik-balik niya sa mga pahina nito. Kahit pinandidilatan ng ina, “Matulog ka na, Toto! Maaga pa bukas!” sagot niya’y laging, “Inaantay ko pong mamunga ang pangarap natin, Ma.” Isang sagot na may halong biro, ngunit puno ng pag-asa.

Dumating ang araw na nagkaroon ng kumpetisyon sa eskwelahan—pagsulat ng sanaysay. Sumali si Toto, gamit ang papel na may bakas ng tagpi-tagping lapis na halos hindi na magsulat. Isinulat niya ang kwento ng kanyang buhay, ngunit sa halip na puro lungkot, pinuno niya ito ng mga nakakatawang tagpo: ang kanilang bubong na butas, ang kanilang hapag na walang laman, at ang kanilang kalabaw na mukhang mas masaya kaysa sa kanila. “Kahit papaano,” isinulat niya, “ang kahirapan ay may kulay—kulay ng toyo, kulay ng putik, at kulay ng aming mga pangarap.”

This story has been unlawfully obtained without the author's consent. Report any appearances on Amazon.

Nanalo si Toto sa paligsahan. Sa unang pagkakataon, napatigil ang kanyang ama, sabay tapik sa balikat niya, “Ikaw na ang tanim ko na namunga, anak.” Si Toto’y tumawa, “Tay, baka puno ng toyo ‘yan!” Ngunit sa loob-loob niya, naramdaman niya ang tagumpay ng kanilang pamilya, kahit sa simpleng tagumpay na iyon.

Habang lumalaki si Toto, dumami ang mga pagkakataon na nagbigay siya ng karangalan sa kanilang barangay. Isa siyang naging simbolo ng determinasyon, ngunit kahit tagumpay na ang dala niya, hindi nawala ang kanyang pagkahilig sa biro. Kapag tinanong siya kung paano niya nalampasan ang lahat, sasabihin lang niya, “Madali lang—basta may halong toyo’t tiyaga!” at lahat ay tatawa.

Sa kabila ng kanyang tagumpay, hindi niya nakalimutan ang kanyang ugat. Lagi niyang sinisigurado na ang bawat hakbang na ginagawa niya ay para sa pamilya. Sa bawat medalya at sertipiko, ibinabalik niya ang papuri sa kanila. Lagi niyang sinasabi sa kanyang ina, “Ma, mas maganda na ang hapag natin ngayon, pero huwag kang magtaka kung puro toyo pa rin ang usapan natin.”

Isang gabi, sa gitna ng kanilang mas maaliwalas nang bahay, tinanong siya ng kanyang ama, “Toto, bakit hindi mo tinalikuran ang kahirapan?” Ngumiti siya, sabay sagot, “Tay, kasi hindi natin kailangang talikuran ang kahirapan para makita ang ganda ng buhay. Pinalitan ko lang ang kulay nito.”

Sa mga huling sandali ng gabing iyon, habang nakatingin siya sa mga bituin, napagtanto niya na ang kahirapan ay hindi sumpa kundi isang canvas. At ang bawat hirap, bawat biro, at bawat pangarap ay bahagi ng kulay na bumuo sa mas makulay niyang buhay.